Rola sektora kultury i kreatywnego w rozwoju gospodarczym i społecznym staje się coraz bardziej znacząca, co znajduje także odzwierciedlenie w politykach publicznych, zarówno tych na poziomie narodowym, jak i europejskim (m.in. w nowym europejskim programie na rzecz kultury, przyjętym przez Komisję Europejską w maju 2018 r. podkreślono znaczenie kultury i kreatywności dla społeczeństwa oraz dla konkurencyjności gospodarki europejskiej). Jednocześnie nowe technologie i komunikacja cyfrowa zmieniły zupełnie sposoby tworzenia, produkowania czy rozpowszechniania dzieł kultury, udostępniły nowatorskie narzędzia dostępu do kultury i osobistej reinterpretacji, globalizacja z kolei umożliwia artystom i twórcom dotarcie do niewyobrażalnej dotychczas liczby odbiorców.
Wyzwania współczesnego świata i tempo zachodzących zmian właściwie w każdej dziedzinie życia powodują, iż idea uczenia się przez całe życie (long life learning) staje się koniecznością. Nikt nie ma pewności jakie będą zawody przyszłości, jak będzie wyglądał rynek pracy. Z drugiej strony zawody wykonywane dziś wymagają ciągłego aktualizowania wiedzy, podnoszenia kompetencji, zdobywania nowych umiejętności – nie ma już profesji, którą można wykonywać w ten sam sposób, przy użyciu tych samych narzędzi i środków przez cały okres życia zawodowego. Stąd także przed edukacją stają wciąż zupełnie nowe wyzwania – z jednej strony repozytorium dostępnej łatwo wiedzy rośnie w niewyobrażalnym tempie, z drugiej wyzwaniem staje się znalezienie w nim potrzebnych informacji i jednocześnie „odsianie” wiedzy od pseudonauki. Eksperci zajmujący się edukacją coraz częściej wskazują, że nie konkretna wiedza, ale tzw. 4K powinny być kluczowymi celami współczesnej edukacji. Są to: krytyczne myślenie, komunikacja, kooperacja i kreatywność. Wszystkie te pożądane kompetencje mogą być kształtowane i wzmacniane w procesie „nauki w miejscu pracy” wspólnie z rozwojem praktycznych umiejętności zawodowych. Wydaje się, że szczególnie sektor kultury i kreatywny, który niejako ma wpisane jedno z przywołanych powyżej „K” w nazwę (kreatywność), jest szczególnie predysponowany do mocniejszego wykorzystania formy jaką jest ‘nauka w miejscu pracy’. Potwierdzają to zarówno pracodawcy jak i młodzi utalentowani ludzie chcący rozwijać się zawodowo w tym sektorze.
Rozwój umiejętności artystycznych i twórczych oraz wspieranie talentów, a więc działania stymulujące innowacje, zapewniające zrównoważony wzrost i włączenie społeczne leżą u podstaw sektora kultury i kreatywnego. Edukacja artystyczna i kulturalna, także jako część podejścia specjalistycznego lub interdyscyplinarnego, odgrywa zatem kluczową rolę. W toku tej edukacji na szczególną uwagę zasługują działania wspierające kulturę przedsiębiorczości, kreatywność i innowacyjność młodych ludzi, działania umożliwiające płynne przechodzenie z systemu edukacji na rynek pracy, wzmacnianie współpracy międzysektorowej, ze szczególnym uwzględnieniem synergii między procesem edukacji a rynkiem pracy czy partnerami społecznymi – cennym narzędziem rozwoju takiej współpracy może być właśnie ‘nauka w miejscu pracy’.
W trakcie opracowywania, w ramach naszego projektu, raportów narodowych oraz międzynarodowego raportu finalnego, w ramach pierwszego etapu realizacji projektu L2C, wskazano szereg czynników, które stanowią o sukcesie `nauki w miejscu pracy` w sektorze kultury i kreatywnym. Najważniejsze, wskazane przez wszystkich partnerów konsorcjum projektowego to: doświadczony, aktualizujący swoją wiedzę i praktyczne umiejętności nauczyciel kształcenia zawodowego, synergia pomiędzy instytucjami edukacyjnymi a podmiotami rynku pracy – wzajemna otwartość i chęć współpracy w ramach `nauki w miejscu pracy` oraz dobre ramy prawne umożliwiające finansowanie procesu `nauki w miejscu pracy`
Wskazane największe przeszkody blokujące rozwój strategii `nauki w miejscu pracy` w sektorze kultury i kreatywnym to de facto antonimy powyższych ‘czynników sukcesu’ czyli: brak wykwalifikowanych nauczycieli kształcenia zawodowego, brak systemu finansowania i systemowego wsparcia (warunków ramowych) i powiązany z tym brak czasu osób zajmujących się tą edukacją obecnie oraz brak współpracy pomiędzy instytucjami edukacyjnymi a rynkiem pracy.
Najważniejszym ‘ogniwem’ w skutecznym wdrożeniu `nauki w miejscu pracy` jest dobry nauczyciel kształcenia zawodowego, stąd kluczowe wydaje się zdefiniowanie jego najważniejszych cech i kompetencji. Są to: wiedza praktyczna w zakresie branż kreatywnych i kultury, przedsiębiorczość oraz umiejętności miękkie takie jak umiejętność budowania dobrych relacji, kreatywność, pasja.
Szerokie i międzysektorowe działanie na rzecz świadomości i ekspresji kulturalnej jako jednej z ośmiu kluczowych kompetencji uznanych na poziomie europejskim jest niezwykle ważne. Inspirujące prace nad sposobem uczenia kreatywności i myślenia krytycznego prowadziła Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) – stały się one ważnym elementem Programu międzynarodowej oceny umiejętności uczniów 2021 (PISA). Włączenie sztuki, a więc ukierunkowanie na kreatywność i myślenie krytyczne na wszystkich poziomach kształcenia i szkolenia staje się coraz popularniejsze, takie podejście znalazło m.in. odzwierciedlenie w Komunikacie Komisji dotyczącym odnowionego programu UE dla szkolnictwa wyższego – jedną z rekomendacji jest zmiana podejścia ze STEM (nauki przyrodnicze, technologia, inżynieria i matematyka) na STEAM (czyli właśnie z włączeniem sztuki). Aby jednak przekształcić talenty i możliwości w faktyczny rozwój gospodarczy i miejsca pracy, osoby zawodowo związane z sektorem kultury i kreatywnym oraz przedsiębiorstwa kulturalne i kreatywne potrzebują korzystnych warunków ramowych, wsparcia systemowego i finansowego, regulacji prawnych.
Coraz więcej młodych Europejczyków wybiera pracę w sektorze kultury oraz kreatywnym i musi zmierzyć się z problemami takimi jak powszechność zatrudnienia w oparciu projekt, brak stałych umów o pracę, praca w niepełnym wymiarze czasu pracy. Dodatkowo osoby te muszą posiadać – co wynika ze specyfiki branż kreatywnych – szeroką gamę umiejętności cyfrowych, tradycyjnych, przekrojowych oraz specjalistycznych. Biorąc pod uwagę wnioski płynące z raportów narodowych przygotowanych przez partnerów L2C – dobrze przygotowana i wdrożona `nauka w miejscu pracy` może przyczynić się zarówno do ich osobistego rozwoju zawodowego, a także rozwoju całego sektora kreatywnego i kultury.
