Dzięki projektom współfinansowanym z programu Unii Europejskiej Erasmus +„P4CA. The Partnership for Creative Apprenticeships” oraz „Learn to Create – promoting Work-based Learning in Europe’s Cultural and Creative Industries” Materahub, włoski partner w obydwu projektach, miał unikalną okazję aby dokładniej przyjrzeć się i przeanalizować skuteczność dualnego systemu nauki łączącego świat szkoleń zawodowych ze światem pracy. Było to możliwe dzięki współpracy ekspertów z Anpal Servizi oraz z izby gospodarczej regionu Basilicata.
Przedstawiamy poniżej fragmenty inspirującej rozmowy, którą przeprowadzili przedstawiciele Materhub z dr. Domizio Paolone, referentem strefy zmian regionu Apulia i Basilicata Anpal Servizi SpA, a także z dr Cateriną Stabile, dr Marią Tucci i dr. Gianfrancesco Palumbo (mentorkami z Anapal) oraz z dr. Saverio Primavera, odpowiedzialnym za doświadczenia edukacji zawodowej w Izbie Gospodarczej regionu Basilicata.
MATERAHUB: Wraz z podpisaniem w dniu 24 września 2015 roku porozumienia państwo-regiony „dualny system nauki” zaczął się upowszechniać również we Włoszech. Doktorze Paolone, czy może pan wyjaśnić, co to takiego?
„Dualny system nauki” jest zintegrowanym modelem kształcenia między szkołami a przedsiębiorstwami, zapożyczonym z Niemiec, i już z powodzeniem stosowanym w krajach Europy Północnej. W porównaniu z poprzednimi narzędziami, pozwalającymi młodym ludziom na odbycie praktyk krótkoterminowych lub letnich, dualny system nauki ma na celu stworzenie ciągłej i organicznej relacji między tymi dwoma światami, które miały dotychczas ograniczone interakcje, przynajmniej we Włoszech – relacji pomiędzy edukacyjnym systemem szkolenia zawodowego a rynkiem pracy.
Czy zatem dualny system nauki jest bardzo dobrym rozwiązaniem wspierającym młodych ludzi w płynnym przejściu od edukacji do życia zawodowego? Jak to dokładnie działa, jakich narzędzi używacie, aby ułatwić to „przejście”?
Tak jest! „Przejście” – termin bardzo adekwatny do tego kontekstu – odbywa się za pomocą narzędzi, takich jak praktyka „typu 1” [jest to umowa o pracę, która zawiera zarówno formalny komponent szkoleniowy realizowany w szkole, jak i formalne szkolenie w przedsiębiorstwie – przypis red.] lub doświadczenia edukacji zawodowej. Zgodnie z ustawą 107/2015 szkoły i przedsiębiorstwa zaczęły angażować się w dialog, który dotychczas było trudno nawiązać. Dualny system nauki umożliwił również konsolidację dwóch profili zawodowych: opiekuna szkolnego i opiekuna zakładowego, którzy reprezentują dwa kluczowe profile zawodowe, wzmacniając jednocześnie dialog między tymi dwoma światami i wspierając młodych ludzi w miejscu zatrudnienia.
ANPAL SERVIZI SpA jest podmiotem, który prowadzi działalność w dziedzinie aktywnej polityki pracy, opracowując wytyczne i konkretne cele w zakresie promocji zatrudnienia we Włoszech i za granicą. W jaki sposób Agencja przyczyniła się do promowania tego dialogu pomiędzy światem edukacji a światem pracy?
Terminu „przejście” używaliśmy już wcześniej. Anpal Servizi zajął się tą formą relacji, aby wzmocnić i wesprzeć dialog w bardziej zorganizowany sposób, instytucjonalizując profil zawodowy „opiekuna przejścia” (‘tutor of the transition’). Dzięki znajomości obszaru działania, a także lokalnych podmiotów gospodarczych opiekunowie z ANPAL Servizi dążą do zniwelowania przepaści między podażą a popytem oraz do stworzenia dla szkół i struktur [firm] przyjmujących możliwości wzajemnego poznania się i rozpoczęcia produktywnego dialogu. Projekt przygotowany przez ANPAL i ANPAL Servizi przewidywał zaangażowanie 1255 szkół na terenie całego kraju, począwszy od roku szkolnego 2017/2018. Od stycznia 2018 roku, dzięki wsparciu Regionalnych Urzędów Oświaty, 250 opiekunów rozpoczęło współpracę z pierwsza grupą 400 szkół.
Zapytajmy bezpośrednio „opiekunów przejścia” (‘tutor of the transition’): co konkretnie robi taka osoba w Anpal, jaka jest jej rola, zakres obowiązków?
Głównym celem ‘opiekuna przejścia’ jest wzmocnienie roli szkół, uniwersytetów oraz innych podmiotów w tworzeniu sieci współpracy oraz zmniejszenie luki między podażą a popytem, ze szczególnym uwzględnieniem praktyk pierwszego stopnia. Jako opiekunowie przygotowujemy standardowe modele i narzędzia do usług poradnictwa i pośrednictwa pracy. Prowadzimy działania animacji w terenie między podmiotami instytucjonalnymi, a rynkiem pracy, aby wspierać dyfuzję dualnego systemu nauki.
Projekty Erasmus+ „P4CA” i „Learn2Create” mają na celu znalezienie rozwiązań w tym zakresie, definiując i rozwijając ścieżki szkoleniowe skierowane z jednej strony do opiekunów pracujących w zakładach pracy czy firmach, a z drugiej do opiekunów szkolnych, nauczycieli zawodu, aby promować naukę w miejscu pracy, w szczególności w branżach sektora kultury i sektora kreatywnego. Jakie są Pana zdaniem najbardziej pożądane umiejętności profesjonalisty takiego jak Pan, który działa na styku świata szkół i przedsiębiorstw?
Po pierwsze musimy znać otoczenie regulacyjne i funkcje wpływające na pełnioną przez nas rolę. Niezbędne jest: posiadanie dogłębnej wiedzy na temat rodzajów umów szkoleniowych w danym sektorze i/lub przedsiębiorstwie, umiejętność korzystania z narzędzi ewaluacyjnych właściwych dla oceny nauki i nabytych umiejętności, a także wyników osiągniętych przez młodych praktykantów. Wszystko to ma kluczowe znaczenie przy wydawaniu przez przedsiębiorstwo ostatecznego certyfikatu. Istotne są również kompetencje w zakresie metodologii szkoleń i nauczania. Oczywiście musimy posiadać też umiejętności psychologiczne i komunikacyjne, być empatyczni.
W odniesieniu do sektora kultury i sektora kreatywnego chcielibyśmy zapytać dr. Saverio Primavera, szefa izby gospodarczej regionu Basilicata, co sądzi o roli dualnego systemu nauki w sektorze kultury i sektorze kreatywnym. Jakie korzyści mogą one odnieść z tego systemu i jaki wkład mogą wnieść?
Ponieważ przedsiębiorstwa działające w sektorze kultury i sektorze kreatywnym są zazwyczaj małymi przedsiębiorstwami, mają trudności z zagwarantowaniem umów na praktyki typu 1, ale jednocześnie mogą łatwo angażować się w doświadczenia edukacji zawodowej.
Główną zaletą nauczania w miejscu pracy dla przedsiębiorstwa jest możliwość dostosowania szkolenia, tzn. możliwość uzgodnienia z instytucją szkoleniową zindywidualizowanej i spersonalizowanej ścieżki szkolenia (zgodnie z minimalnymi standardami wiedzy ustanowionymi przez MIUR) do potrzeb samego przedsiębiorstwa. Niestety zauważalny jest stosunkowo niski stopień zainteresowania przedsiębiorstw takimi działaniami ze względu na brak programów motywacyjnych i ograniczone zapotrzebowanie kadrowe.
Podsumowując, chcielibyśmy zapytać: czy uważa Pan, że może istnieć związek między dualnym systemem nauki a rozwojem umiejętności i postaw przedsiębiorczych?
Ciężko mi jest zdefiniować jakie mogą być bardzo ogólne powiązania między samymi praktykami a przedsiębiorczością, ale warto wziąć pod uwagę fakt, że przepracowanie kilku lat w charakterze pracownika danego sektora jest decydującym czynnikiem dla świadomego rozpoczęcia działalności gospodarczej. Prawdą jest także, że sektor kultury i sektor kreatywny mogą odegrać w tym procesie ważną rolę ze względu na sam charakter funkcjonujących w nich małych przedsiębiorstw, zatrudniających niewielu pracowników. Z tego powodu praktykanci będą wspierać przedsiębiorców we wszystkich obowiązkach zawodowych, a tym samym w sposób naturalny rozwiną swoje cechy przedsiębiorcze i bardziej przedsiębiorcze podejście do pracy.